Tayvan geriliminde perde arkasında yaşanan yonga savaşı

Hiçbir şey göründüğü gibi değildir diye bir söz vardır. Yaşanan her olayın perde arkasında mutlaka başka nedenler ya da başka niyetler olabiliyor.

Görünürde Çin, Tayvan topraklarının kendisine ait olduğunu söylüyor. Bu gerilimi topraklarının korunması gerekçesine bağlıyor.

Geçmişte Birleşmiş Milletler tarafından alınmış kararlara göre Tayvan’ın Çin toprağı olduğu ilan etmişti. Hatta Tayvan asıl Çin’in kendisi olduğunu Dünya’ya ilan ediyor. Çin ve Tayvan arasında yaşanan sorununun tarihi çok eskilere dayanıyor. Yazının konusunu ilgilendirmediği için ayrıntılara girmiyorum. Fakat öğrenmek isteyenler internetten bulabilirler.

ABD ise alınan kararları tanıdığını uzun yıllardır Tayvan topraklarının Çin’e ait olduğunu kabul ediyordu.

ABD, Ukrayna savaşı başlamadan önce Ukrayna’yı korumak için Rusya ile savaşmayacağını ilan etmişti.

Uzun yıllar boyunca Çin ve Tayvan arasında hep sorunlar yaşanmıştı.

Fakat ABD ve Çin ilk kez karşılıklı olarak bu kadar büyük tepki gösterdi.

ABD, Çin Tayvan topraklarına saldırırsa Tayvan için savaşırız dedi. Daha sonra diplomatik dil ile geri dönüşler olsa da bu gerilimin yaşanmasına sebep oldular. Fakat her açıklamalarında hala Tayvan’a askeri destek vereceklerini ilan ediyorlar.

Peki, ne oldu da ABD Tayvan için bu kadar büyük sorun olacağını bilmesine rağmen bu işe girişti. Çin neden dünya savaşı çıkmasını göze alarak ABD uçağını vurabiliriz dedi.

İşte bu gerilimin perde arkasında yaşanan nedenlerden birisi de yonga üretimi üstüne yaşanan savaştır.

Sovyetler birliği yenildikten sonra ABD tek başına dünyanın süper gücü olmuştu. 2000 yılından itibaren Rusya ve Çin kendisini hızla toparlayarak güçlendiler. Birbirleriyle ortaklıklar yaparak ABD karşısında ciddi bir güç oldular.

Özellikle Dünya üretiminde söz sahibi olan Çin Dünya’nın ikinci büyük ekonomisi olmayı başardı.

Çin bu kadar büyük ekonomik güç olarak gelecekte petrol kadar değerli olacak denilen yonga üretimi için sürekli kendi şirketlerine destek vermeye başladı.

Çin her ne kadar teknoloji ürünleri üretse de yonga üretiminde dışa bağımlıydı. Özellikle yonga ve işlemci üretiminde çoğu patent hakları ABD’li şirketlerin elinde bulunuyordu. Üretimi Çin yapmış olsa da patent hakları nedeniyle dışa çok büyük ödemeler yapıyordu. Ayrıca patent hakları sahibi şirketlerin izni olmadan ürünler üzerinde değişiklik ve izin almadıkça üretim yapamıyordu.

Çin buna karşın Çin’li yonga üreticilerine uzun yıllardır çok büyük maddi desteklerde bulunuyordu. Uzun yıllar boyu yapılan desteklerle üretimde ar-ge çalışmaları yapıldı. Çin’li yonga üreticileri üretimlerini ciddi oranlarda arttırmayı başarmıştı.

Yüksek üretim boyutu teknolojisine sahip özellikle araba, akıllı ev aletleri, elektronik cihazlar içindeki yongaları üretmeyi başardılar.

Daha sonra daha düşük boyutlu üretim (nanometre) teknolojileri olan işlemci üretimi konusunda da çalışmalara başladılar. Kendi işlemcilerini üretmek için yıllardır çalışmalar yapıyorlar.

İşte burada ABD kendi imkânlarıyla işlemci üretebilen bir Çin olursa büyük oranda Dünya liderliğini kaybedeceğini gördü. Kaybetmese bile artık dünyada tek olamayacaktı. Rakipsizliği bitecekti.

Kendi işlemci mimarisini oluşturmak demek kendi yazılım dillerini ve komut setlerini oluşturmak anlamına gelecekti. Tüm patent hakları kısıtlamalarından kurtulmak ve patent hakları için ödeme yapmamak anlamına geliyordu.

AMD ve Intel ile tüm dünya işlemci pazarını elinde bulunduran ABD çok büyük güç kaybedebilir. Ayrıca yeni bir rakip karşısında masaüstünde AMD ve Intel mobil tarafta Qualcoom ve Apple işlemcilerine de rakip çıkması demekti.

ABD patent gelirleri açısından büyük bir maddi kayba uğrayabilir. Çin istediği her ürünü sınırsız ve özgürce üretebilmesi anlamına da gelmekteydi.

Bu da yonga üretiminde ve teknoloji de liderliğin Çin’e geçmesi anlamına gelecekti.

ABD buna karşı girişimleri başlattı. Böylece yonga savaşları başlamış oldu.

ABD başkanı Trump ile başlayan ticaret savaşlarının nedenlerinden birisi de buydu. Trump tarafından alınan kararlar tesadüfî değildi. Trump seçimi kaybetse de kararların uygulanmasına devam edildi.

Ticaret savaşı gibi görünen bu olay aslında Çin’e açılan bir teknoloji savaşıydı. Intel gibi şirketlerin Çin’de üretimini kısıtlaması, Google şirketinin Android işletim sistemi konusunda Çin’e kısıtlamalar getirmesi gibi birçok karar alındı. Çin’in kendi ürettiği yongalarda donanım casusluğu yaptığı suçlaması yapıldı. ABD ve ortakları Çin’li 5G cihazları üreticilerine satış yasakları getirdiler. Savaşın her adımında hep Çin’in teknolojik ilerlemesine engel olunmaya çalışıldı.

ABD yonga üretiminde kullanılan makinelerin üretiminde Dünya’da önemli bir yere sahiptir.

Çin’li yonga üreticilerinin ilerlemesini durdurmak için yonga üretiminde kullanılan ileri teknoloji makinelerinin Çin’li şirketlere satılmasını kısıtlayan kararlar aldı.

Bu karar Çin’i yavaşlatsa da durdurmayacağı için yonga üretiminin ABD toprakları içinde yapılması için baskılar yapmaya başladı.

Bu alanda Dünya üzerindeki en büyük yonga üreticisi Tayvanlı şirket olan TSMC hedef de kendisini buldu.

TSMC Apple, Qualcoom, Intel ve AMD işlemcilerini üreten üretim konusunda çok ileride olan bir şirketti. AMD Ryzen işlemci üretimini yapabiliyordu.

Ayrıca F35 uçakları gibi birçok ABD askeri uçak ya da silahlarında kullanılan birçok yonga da üretiliyordu.

Tayvan, Çin’e çok yakın ve Çin kökenli nüfus sayesinde ABD yonga teknolojisine casusluk yoluyla ulaşmasının çok kolay olabileceği dünya basınında haberlerde yer almıştı.

Trump yönetiminde yoğun bir baskı yaşandı. Perde arkasında TSMC şirketinin ya bizdensin ya karşı taraftan denilerek zorlandığı yönünde haberler yapılmıştı.

Böylece 2020 yılında TSMC Intel ile ortaklık yapmaya ve ABD’de ki Arizona’da 12 milyar dolarlık yonga üretim tesisi kurmak için karar aldı.

Üretim tesisi ilk yonga üretimini 2024 yılında yapacak ve tam kapasite üretime 2029 yılında geçmesi planlanıyor.

Tayvan Dünya’nın en büyük yonga üreticisi şirketine sahip olduğu gibi birçok farklı alanda şirketlere sahip bulunuyor. Ülkenin dışarıya sattığı ürünlerin neredeyse büyük kısmı yonga ve teknoloji ürünlerinden oluşuyor. Birçok yonga üreticisi ve ekran kartı vb gibi ürünler üreten şirketleri bulunuyor. Yazıda genel olarak dünyanın en büyük yonga üreticisi TSMC şirketini konu edindik. Fakat Tayvan bellek yongaları gibi ileri teknoloji elektronik ürünleri ve yonga üretiminde dünyanın en büyükleri arasında yer alıyor.

ABD kendi toprakları dışında ABD şirketlerinin yonga ürettirmesini istemiyor. Teknolojinin başka ülkelerin eline geçmesini istemiyor. Tüm üretimin ve teknolojinin kendi denetiminde ve topraklarında olmasını istiyor.

TSMC gibi bir dünya yonga üretim devinin şu an için ABD içine taşınması başlasa da tamamı taşınmayacak. Çok uzun yıllar boyunca sürecek bir süreç olacak. Şu an için taşınma süreci tamamlanamadı.

Bu durumu Çin ve ABD tarafı da çok iyi biliyor.

Bu yüzden ABD, Tayvan için savaşırım diyebiliyor. Bu kadar ilgi gösteriyor. Çin ise bir dünya savaşı çıkarmayı bile göze alabiliyor.

Çin, Tayvan üzerinde askeri baskıyı arttırınca ABD ve batı merkezli basında bazı haberler göze çarpmaya başladı.

Haberlerde TSMC şirketinin yöneticisi Mark Liu Çin askeri olarak TSMC şirketini ele geçirse bile üretim yapamayacağını belirtiyor. Avrupa, Japonya, ABD gibi birçok ülkedeki üreticilerden gelen hammadde, yarı mamul ürünler, malzemeler, yazılım desteği, mühendislik desteği olmadan üretim yapılamayacağını belirtiyor. Özetle Çin’e basın yoluyla haber yollayıp boşuna uğraşma ele geçirsen de bir işine yaramaz demeye getiriyorlar.

ABD kendi topraklarına taşınma süreci tamamlanmadan bir işgalin gerçekleşmesini istemiyor. Taşınma süreci tamamlanınca da TSMC şirketinin artık bir ABD şirketi olması için baskı yapacak ve Tayvan’daki üretimi sonlandırmayı deneyecek. Ya da en azından ileri düzey üretim teknolojisine sahip yongaların üretimini Tayvan içinde bitirmek isteyecek.

Çin, TSMC gibi bir üretim tesisini ele geçirdiğinde endüstriyel üretim sırlarını ele geçirmiş olacak. Yonga üretmeyen bir ülke için yonga şirketlerini ele geçirmek bir işe yaramayabilir. Fakat Çin yonga üretiminde belirli seviyede teknolojiye sahip bulunuyor. Tayvan işgali sonucunda ele geçirilecek onlarca yonga üretim tesisinden elde edilecek ticari ve endüstriyel sırlar Çin’li yonga üreticilerine yonga üretim teknolojisinde büyük katkılar sağlayabilir.

İki tarafta perde arkasında olup bitenin farkında ve pusuda bekliyorlardı. ABD üretimi kendi tarafına çekmeye çalışıyor. Çin ise kaçacak olan fırsatı kaçmadan ele geçirmek istiyor. İki ülkede savaşın bir ganimeti olarak yonga üretim teknolojisini görüyor.

Bu olayın perde arkasında yonga savaşının da olduğu Pelosi’nin Asya – Pasifik ziyareti açıklandığında belli oldu.

Tayvan ziyareti öncesinde Singapur ve Malezya’yı ziyaret etti. Her iki ülkede aynı Tayvan gibi dünya çapında elektronik parça ve yonga üretiminde bulunuyorlar.

Tayvan ziyaretinden sonra ise Pelosi Japonya’yı ziyaret etti. Japonya dünyanın üçüncü büyük ekonomisi ve çok büyük elektronik markaları bulunuyor. Dünyada bilinen yonga üreticisi şirketleri bulunuyor.

Japonya ziyaretinden sonra ise Güney Kore ziyaretinde bulundu. Güney Kore, dünyanın önemli yonga üreticileri şirketlerine sahip bulunuyor. Ayrıca Samsung yonga üretim teknolojisinde çok ileri bir konuma geldi. Kendi mobil işlemcisini ürettiği biliniyor. Üretim teknolojisi ile AMD Ryzen işlemcilerde üretim işbirlikleri yapıyor.

Ayrıca bölgede elektronik parça, yonga üreticisi ve yonga üretimi için kullanılan yarı iletken üretiminde dünyada önemli yere sahip ülkeler bulunuyor. Bunlardan ikisi Endonezya ve Filipinler ülkeleridir.

Filipinler ile yakın temas kuran ABD askeri ürünler satarak destek veriyor. Ülkemizde ATAK helikopterini Pakistan ve Filipinler ülkelerine satmak için anlaşmıştı. Pakistan için satış onayı vermeyen ABD Filipinler’e 6 adet ATAK helikopter satışına onay vermişti.

Bu bölgedeki ülkeler yonga, yarı iletken, entegre ve elektronik parçalar üretiminde dünyada söz sahibi konumda bulunuyorlar.

Bugün Tayvan için askeri girişimde bulunan Çin gelecekte bu ülkeler ile dostluk kurarak yakın ilişkilerde bulunabilir. Yonga üretiminde bulunan şirketleri satın alabilir ya da kendisine bağlayabilir.

Bu bölgede bu gerilim son olmayacak gibi görünüyor.

Geçmişte ABD ve Sovyetler Birliği birbirleriyle bir savaşa girmeyi göze alamamışlardı. Birbirlerine üstünlük sağlamak için uzay yarışı başlatmışlardı.

Yonga savaşı da geçmişteki uzay yarışına benziyor. Taraflar yonga üretimini kendi denetimlerine almak istiyor.

Elbette ABD için tek neden bu yonga savaşı değil.

Geçmişte taraflar savaşmamış ve Sovyetler tarafı yenilgiyi kabul ederek soğuk savaş sonlanmıştı. Bir dünya savaşından dünya kurtulmuştu.

Çin bir şekilde dünya liderliğini ele geçirirse ABD buna karşılık bir dünya savaşını göze alabilir.

Çin ile çıkacak bir savaşı kazanabilmek için Asya – Pasifik bölgesini denetim altına alması gerekiyor. Bu bölgedeki ülkelere ziyaretlerin altında yatan önemli nedenlerinden birisi de budur.

ABD, bu bölgedeki ülkeleri kendisine bağlayarak savaş olması seçeneğine karşı Çin’i kuşatıyor.

Taraflar bir satranç tahtasında oyun oynuyorlar. Bir taraf hamle yapıyor diğer taraf karşı hamle yapıyor. Her iki tarafında kendi oyun planları var.

Soğuk savaşta olduğu gibi bu oyun bir tarafın yenilgiyi kabul edip çekilmesi ile mi sonuçlanacak. Yoksa taraflar oyun tahtasını devirip silaha mı davranacaklar. Zaman ilerledikçe yaşayıp göreceğiz.

Not:
Yonga (Çip)
TSMC (Taiwan Semiconductor Manufacturing Co. , Ltd.)

Yorum Yazın.

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir